آیه 4 سوره فصلت

بَشِيراً وَ نَذِيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ «4»

بَشِيراً وَ نَذِيراً: مژده دهنده است عالمين به آن را، ترساننده است مخالفين و متمردين آن را. با وجود اين صفات جليله و اوصاف جميله، فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ‌:

پس اعراض كردند و روى تافتند از قبول آن بيشتر مردمان، فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ‌:

پس ايشان نمى‌شنوند به سمع قبول به جهت عدم تأمل و تدبر در آن.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

حم «1» تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ «2» كِتابٌ فُصِّلَتْ آياتُهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ «3» بَشِيراً وَ نَذِيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ «4»

وَ قالُوا قُلُوبُنا فِي أَكِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ وَ فِي آذانِنا وَقْرٌ وَ مِنْ بَيْنِنا وَ بَيْنِكَ حِجابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنا عامِلُونَ «5»

ترجمه‌

اين فرستاده از خداوند بخشنده مهربان است‌

كتابى است كه مبيّن شده آيتهاى آن قرآنى عربى براى گروهى كه ميدانند

مژده دهنده و بيم دهنده پس روى گردانيدند بيشتر آنها پس آنان نميشنوند

و گفتند دلهاى ما در پوششهائى است از آنچه ميخوانيد ما را بآن و در گوشهاى ما سنگينى است و از ميانه ما و ميانه تو پرده‌اى است پس بجا آور كه مائيم بجا آورندگان.

تفسير

بيانى راجع به حم خصوصا و فواتح السّور عموما بعمل آمد و تنزيل ظاهرا خبر مبتداء محذوف و بمعناى منزل است و فرق بين رحمن و رحيم در اول كتاب ذكر شد و خلاصه مستفاد از آيات شريفه آنستكه اين قرآنيكه نازل شده از جانب خداوند بخشنده روزى بر بندگان و بخشاينده گناهان آنان كتابى است كه مبيّن شده است آيات آن براى تعيين وظائف بندگان از حلال و حرام و عقايد و احكام و سنن و آداب و مواعظ و اخلاق و آنچه محتاج بآنند در اصلاح معاش و معاد مجموعه‌اى است بلسان عربى براى گروهى كه عارف بزبان تازى و واقف بجهات فصاحت و بلاغت و اعجاز آنند و ميدانند كه از جانب خدا است و براى بشارت بنعيم جاودان و بيم از عذاب بى‌پايان نازل شده است پس اعراض نمودند و رو گردان شدند بيشتر اهل عربستان و آنها گوش شنوا ندارند و صريحا اظهار داشتند كه دلهاى ما درستر و پرده و پوششهائى است كه آبى و مانع از قبول دعوت‌

جلد 4 صفحه 546

تو است بتوحيد و نبوت و امامت و معاد و در گوشهاى ما ثقل و سنگينى است كه سخنان تو را نمى‌شنويم و بنصايح و مواعظ تو اعتنا و اعتماد نداريم و فاصله ميان مسلك و مرام ما و تو زياد است گويا حاجب و حاجزى كه مانع از ديدار و استماع گفتار تو ميشود در بين ما است بهتر آنكه روابط ما مقطوع باشد و هر يك از دو طرف بوظائفى كه براى خودمان تشخيص ميدهيم عمل نمائيم يا هر يك از دو طرف قواء خود را در ضدّيت و نابود نمودن ديگرى صرف نمائيم تا غالب و مغلوب از يكديگر ممتاز گردد و اين نهايت عناد است.

بَشِيراً وَ نَذِيراً فَأَعرَض‌َ أَكثَرُهُم‌ فَهُم‌ لا يَسمَعُون‌َ «4»

‌اينکه‌ قرآن‌ بشارت‌ دهنده‌ و انذار

جلد 15 - صفحه 410

كننده‌ ‌است‌ ‌پس‌ اعراض‌ كردند اكثر ‌آنها‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ قرآن‌ ‌پس‌ ‌آنها‌ نمي‌شنوند.

بَشِيراً وَ نَذِيراً بشارت‌ بايمان‌ و تقوي‌ و اعمال‌ صالحه‌ ‌که‌ موجب‌ سعادت‌ دنيا و فوز ببهشت‌ و نجات‌ ‌از‌ مهالك‌ نشئتين‌ و انذار ‌از‌ كفر و شرك‌ و ضلالت‌ و ظلم‌ و اعمال‌ سيّئه‌ و صفات‌ خبيثه‌ ‌که‌ مورث‌ عذاب‌ و بليات‌ دنيوي‌ و عقوبات‌ اخروي‌ و محروميت‌ ‌از‌ بهشت‌ و دخول‌ ‌در‌ جهنم‌ ‌که‌ سرتاسر قرآن‌ مشحون‌ ‌است‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ بشارتها و انذارها.

فَأَعرَض‌َ أَكثَرُهُم‌ فَهُم‌ لا يَسمَعُون‌َ ‌از‌ ‌براي‌ سمع‌ دو معني‌ ‌است‌ يكي‌ آنكه‌ گوشش‌ باز ‌باشد‌ كر نباشد صدا ‌را‌ بشنود ديگر آنكه‌ آنچه‌ ‌به‌ ‌او‌ بگويند اجابت‌ كند و بزبان‌ ‌ما حرف‌ شنو ‌باشد‌ و ‌در‌ قرآن‌ ‌هم‌ ‌به‌ ‌هر‌ دو معني‌ استعمال‌ ‌شده‌ إِنَّه‌ُ هُوَ السَّمِيع‌ُ البَصِيرُ اسراء آيه 1 إِنَّك‌َ سَمِيع‌ُ الدُّعاءِ آل‌ عمران‌ 33 و ‌در‌ ‌اينکه‌ جا بهر دو معني‌ ميتوان‌ تفسير كرد بمعني‌ اول‌ ‌يعني‌ گوش‌ قلب‌ ‌آنها‌ كر ‌است‌ چنانچه‌ ميفرمايد صُم‌ٌّ بُكم‌ٌ عُمي‌ٌ فَهُم‌ لا يَرجِعُون‌َ بقره‌ آيه 17 و بمعني‌ دوم‌ ‌يعني‌ اجابت‌ نمي‌كنند و اعراض‌ اكثر كفار ‌را‌ شامل‌ ميشود ‌که‌ معرض‌ ‌از‌ قرآن‌ هستند.

]

(آیه 4)- «قرآنی که بشارت دهنده و بیم دهنده است» (بَشِیراً وَ نَذِیراً).

نیکان را بشارت می‌دهد و مجرمان را تهدید می‌کند.

«ولی بیشتر آنها روی گردان شدند از این رو چیزی نمی‌شنوند» (فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ).

به این ترتیب نخستین امتیاز این کتاب بزرگ آسمانی این است که مسائل مختلف مورد نیاز بشر در آن تبیین و تشریح شده است، ولی افسوس که متعصبان لجوج گوش شنوا ندارند، گویی کرند و هیچ نمی‌شنوند.

ج4، ص298